6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE

                            KİRACININ KİRALANANI İADE BORCU

 

 

                                                    Av. Süleyman TOPAK*

GİRİŞ

 

Bir şey veya hakka ilişkin kullanma, yararlanma hakkının devrini hedef tutan sözleşmeler ivazlı veya ivazsız olmaları bakımından başlıca iki grupta toplanabilirler. Buna göre kullanmanın bir ivaz karşılığında devri borcunu doğuran sözleşmeler Kira sözleşmeleridir[2].

Kira sözleşmesi ile kendisine kiralananın mülkiyetinin devri değil, kullanımının devri amaçlandığı için kira sözleşmesinin sona ermesi halinde kiracının kiralananı iade etmesi gerekir[4]. Bu bakımdan başkasına veya kendisine ait taşınır veya taşınmaz bir malın veyahut bir hakkın belli bir bedel karşılığında kullanımını sağlayan anlaşmaya, kira sözleşmesi denir[6].

Kiracının iade borcu, kira sözleşmesi sona erdikten sonra doğan ve iade ile sona eren, kira sözleşmesiyle bağlantılı, temelde sözleşmesel bir tasfiye ilişkisine dayalı, akdi bir borçtur. Kiralayan, alt kira ilişkisi çerçevesinde kiracının alt kiracıya karşı olan iade talebini bizzat kendisi de alt kiracıya karşı ileri sürebilir[8]. Kiranın sonunda kiracı kiralanan şeyi ne şekilde teslim almışsa o halde yerel adetlere göre geri vermekle yükümlüdür. Kiralanan şeyin aslını değiştirmiş olması, yükümlülüğe aykırı bir harekettir. Bununla beraber, özellikle uzun süren bir kiradan sonra kiracıdan, kiralanan şeyin kullanılmaya (yararlanmaya) başladığı zamanda ne halde idiyse tamamen o halde iadesini istemek doğru olmaz. Bunun için yasa “Ancak kiracı sözleşmeye uygun kullanma dolayısıyla kiralananda meydana gelen eksilmelerden ve bozulmalardan sorumlu olmadığını belirtmiştir. Bu hükme zorunlu nedenden hasıl olan hasarlardan da sorumlu olmayacağını eklemek gerekir[10].

Ancak hemen belirtelim TBK 334. md’ye göre, kiracının, sözleşmenin sona ermesi halinde, sözleşmeye aykırı kullanmadan doğacak zararları giderme dışında, başkaca bir tazminat ödeyeceğini önceden taahhüt etmesine ilişkin anlaşmaların geçersiz olacağı kabul edilmiştir[12].

Kiracı, kiralayanın sözleşmesel ve üçüncü kişinin mülkiyet hakkına dayanan istihkak talebine dayalı iade talebi ile karşılaşırsa vedia( genel saklama) sözleşmesine ilişkin TBK m.568 hükmü kıyasen uygulama bulur[14].

 

III- KİRACININ GERİ VERME BORCUNUN KAPSAMI

a-Kiracının Kiralananı Teslim Aldığı Halde Geri Verme Borcu

İade borcunun kapsamı ve tam ve doğru ifası bakımından kural, kiracının kiralananı e durumda teslim almışsa, kira sözleşmesinin bitiminde o durumda geri vermesidir. TBK m 334/I ,eski Borçlar Kanunu 266’da iadenin şekline ilişkin olarak yerel adete yapılan atfı kaldırmıştır[16]; “Gerçek ve usulüne uygun tahliyeden bahsedilebilmesi için kiracının tahliye edeceğini ihtarla bildirmiş olması yeterli değil, aynı zamanda taşınmazı boşaltıp anahtarını da kiralayana teslim etmesi gerekir. Hukuki bir teslimden bahsedilebilmesi için bu hususun yerine getirilmesi şarttır. Mahkemece bu konu üzerinde hiç durulmamış ve araştırma yapılmamıştır. Öncelikle davacıdan tahliye ile ilgili delilleri sorulmalı, varsa davalıdan karşı delilleri istenmeli, tüm deliller birlikte değerlendirilerek hasıl olacak sonuca uygun bir karar verilmelidir.”

            Eski Borçlar Kanunu 266/ III ‘ün öngördüğü yasal karineye göre kiracının kiralananı iyi bir durumda teslim aldığı asıldı; aksini iddia eden kiracı bunu ispatlamak zorundaydı. TBK m. 334’te bu karineye yer verilmemiştir. Bu nedenle artık uygulama bakımından yazılı akdedilen kira sözleşmesine kiralananın iyi bir durumda ( sözleşmede öngörülen kullanıma uygun ) teslim edildiğine dair konulan kayıtların önemi daha da artmaktadır. Zira söz konusu kayıtlar kiralayanın kiralanandaki kullanıma bırakma anındaki gizli olmayan ayıplara ilişkin ayıba karşı tekeffül sorumluluğunu yasal sınırları içinde ortadan kaldırır[17].

            Buna ilişkin bir kaydın olması halinde kiracı, kiralananı geri vermezden önce iyice temizlemeli, yerleri, camları silmeli, duvarlara çivi çakmışsa bunları çıkarıp yerlerini tamir etmelidir. Bu sebeple sözleşmede kiralananın ne halde teslim edildiğine ilişkin bir kayıt varsa kiralananın bu sözleşmede belirtildi