Yargıtay 9.HD. 08.07.1997 T., 1997/8206 E., 1997/13945 K.
Fransız Kültür Merkezinde Fransızca öğretmeni olan İşçinin Sözleşmeden doğan tazminat istemi, Davalı tarafın kim olacağı ve MÖHUK\'e bağlı yargılama yapılması
Dava: Davacı, sözleşmeden doğan tazminatın ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Karar: Davacı taraf iddialarında 1.9.1989-1.9.1995 tarihleri arasında davalı Fransız Kültür Merkezinde Fransızca öğretmeni olarak çalıştığını ancak, işverenin yukarıda belirtilen tarihte iş akdini sona erdirdiğini ileri sürerek taraflar arasında düzenlenen iş sözleşmesinin 4.maddesinin 3. bendi uyarınca belirlenecek tazminat alacağına hükmedilmesini mahkemeden talep etmiş ve istek aynen hüküm altına alınmış ve karar davalı tarafça temyiz edilmiştir.
Davalı taraf savunmalarında, davacı ile Fransız Devleti arasında memurluk bağı bulunduğunu ve davalı tarafın Fransız İdari Mevzuatına göre kurulmuş, mali açıdan özerk, idari bakımdan Büyükelçiye bağlı bir kamu kuruluşu olduğunu ve bu nedenle taraflar arasındaki anlaşmazlıkta Türk Yargı Makamlarının görevli olamayacağı gibi Türk Hukukunun da uygulanamayacağını belirterek öncelikle görev ve yetki itirazında bulunmuştur.
Mahkemenin 2675 Sayılı Milletler Arası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un 1. maddesinden hareketle davalının itirazlarını kabul etmediği anlaşılmaktadır.
Bu durumda taraflar arasındaki uyuşmazlıkta çözüme kavuşturulması gereken husus öncelikle hangi ulusun hukukunun uygulanacağı ve hangi devlet mahkemesinin yetkili olduğudur.
Mahkeme olayda yabancı unsurunun esas olduğunu kabul etmekle beraber dava konusu hukuki ilişkinin özel hukuka girip girmediğini tespit etmemiştir.
2675 Sayılı Milletler Arası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Yasası yabancılık unsuru taşıyan özel hukuka ilişkin işlem ve ilişkilerde uygulanır.
Bu durumda, dava konusu olayda sözleşme ilişkisinin tarafları, konusu ve hükümleri itibariyle yabancılık unsuru taşıyıp taşımadığının araştırılması gerekir.
Davacı taraf iddialarında, Fransız Kültür Merkezinde çalıştıklarını ve bu kuruluşun Fransız Kültür Bakanlığına bağlı olmayıp Türk- Fransız Kültür Derneği tarafından kurulmuş ve Türk Yasalarına tabi bir kuruluş olduğunu ve ücretlerinin dernek tarafından karşılandığını belirtmektedirler.
Buna karşılık davalı taraf ise kuruluşun, Fransız İdari Mevzuatına göre Fransız Dışişleri, Eğitim ve Kültür Bakanlıkları Kararı ile kurulmuş mali açıdan özerk, idari bakımdan Büyükelçiliğe bağlı bir yabancı kamu kuruluşu olduğunu ileri sürmektedirler.
Taraflar arasında davacının Fransız Kültür Merkezinde çalıştığı yönünde uyuşmazlık bulunmamakla beraber bu merkezin hukuki statüsünde anlaşmazlık bulunmaktadır.
Taraflar bu konuda dosyaya bir kısım belgeler sunmuş iseler de bu belgeler sonuca ulaşmada yetersiz kalmaktadır.
Bu amaçla öncelikle davacının iddiaları yönünden değerlendirme yapılması gerekmektedir.
Davacı taraf merkezin Fransız-Türk Kültür Derneğine bağlı olduğunu ileri sürerek bu iddialarının kanıtı olarak dernek tüzüğü ile 25 Nisan 1970 tarihli ve dernek tarafından Çankaya Vergi Dairesine gönderilen bir yazıya dayanmaktadırlar.
Bu yazıda <Fransız Kültür Merkezi, 1954 senesinden beri, Türk Fransız Kültür Derneğinin Hukuki şahsiyeti ve idaresi altındadır> denilmektedir.
Yine dosyada 26 Ocak 1978 tarihini taşıyan ve Fransız Kültür Merkezi Müdürü tarafından Fransız Kültür Ateşesine sunulan bilgi notunda, < ... öteki yabancı Kültür Merkezlerinde olduğu gibi, Türk Kanunlarına göre bu konuların Türk-Fransız Kültür Derneğince üstlenilmesi gerekir.> denilmektedir.
Davalı taraf ise savunmalarında merkezin 1976 yılında kurulduğunu ve isminin Fransız Etütleri Enstitüsü (Institut d' Etudes Française) olup Fransız Kültür Merkezi adının kullanıldığını belirtmektedirler.
Ancak Fransız Kültür Merkezi adlı işyerinin 1.3.1965 tarihinde bugünkü adresi itibariyle Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamına alındığı dosyadan anlaşıldığı gibi sigortalı işe giriş bildirgelerinden davacının 1974-1976 senelerinde bir süre Fransız Kültür Merkezi adlı işyerinde çalıştığı görülmektedir.
O halde ortada giderilmesi gereken çelişkili bir durum bulunmaktadır.
Bu amaçla taraflardan bu yöndeki tüm delilleri ve yazılı belgeleri istenmeli, Fransız Kültür Merkezinin Ankara’da ilk kuruluşuyla ilgili bilgi ve belgelerin taraflardan istenmesi ile birlikte, diplomatik yollardan Fransız Makamlarından temin edilmesi, Türk-Fransız Kültür Derneğinden 25 Nisan 1970 tarihli yazı kapsamında araştırma yapılıp bilgi istenmesi, gerektiğinde dernek yöneticilerinin dinlenmesi ve tarafların bu yönde isticvap edilmeleri, Çankaya Vergi Dairesinden merkezin ilk defa hangi tarihte ve hangi kuruluş tarafından vergiye kaydettirildiği, vergi ödeyip ödemediği, vergi ödenmekte ise kim tarafından ödendiği sorulmalı, ayrıca Sosyal Sigortalar Kurumu Çankaya Sigorta Müdürlüğünden ilk işyeri tescil belgesi örneğinin getirtilmesi gerekir. Davalı taraftan bazı belgelerde yer alan Fransız Kültür Merkezi ve Fransız Etütler Enstitüsü adlarının ne amaçla birlikte kullanıldığı bazı ödeme belgelerinde ödemeleri yapan enstitü görülmekle beraber bazılarında neden Fransız Kültür Merkezi adlarının yer aldığı ve bunların iki ayrı kuruluş mu oldukları sorulmakla beraber, Fransız Etütler Enstitüsünün kuruluşu ile ilgili resmi Fransız belgelerinin istenmesi ve her iki kuruluş arasında bir bütünlük olup olmadığının açıklığa kavuşturulması gerekir.
Ayrıca davacı taraf dava dilekçelerinde ödemelerin dernek tarafından yapıldığını ileri sürdüklerine göre bu ödeme belgelerinin istenmesi de gerekir.
Yine Türk Milli Eğitim ve Kültür Bakanlıklarından da aynı konularda bilgi istenmesi de ayrıca araştırılacak bir yöndür.
Davalı taraf davacının Fransız Devleti emrinde memur statüsü ile çalışan bir Fransız vatandaşı olduğunu ileri sürmekle beraber mahkemece bu yön araştırılmadığı gibi davalı taraftan bu yönde tamamlayıcı belge istenilmemiştir.
Bu durumda davacının hukuki statüsü nünde araştırılması gerekir. Bu amaçla gerek davalı taraftan ve gerekse diplomatik yollardan davacının durumu ile ilgili bilgi ve belge istenmesi kendisinin Fransız Devletinin kadrolu bir öğretmeni olup olmadığı, kadrolu öğretmen ise Türkiye' de ne şekilde çalıştırıldığı, vergi ve emekli keseneklerinin nasıl tahsil edildiği ve nereye yatırıldıkları belirlenmeli ve bunlarla ilgili Fransız mevzuatının tasdikli Türkçe örnekleri getirtilerek 2675 Sayılı Milletler Arası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkındaki Kanun hükümleri de incelenmek suretiyle görev ve yetki itirazının değerlendirilmesi gerekirken eksik inceleme ile bu itirazların reddine karar verilerek işin esasının incelenmesi usul ve yasaya aykırı olduğundan karar bozulmalıdır.
Sonuç: Temyiz olunan kararın yukarıda belirtilen nedenle BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 08.07.1997 gününde oybirliği ile karar verildi.